Dysgu o reolaeth genedlaethol y pandemig: Effaith economaidd COVID-19 ar ofal a chymorth i bobl dros 65 oed

Crynodeb diwedd y prosiect

Beth wnaethom, a pham wnaethom hynny

Ym mis Mawrth 2020, ledled y byd, cyflwynodd llywodraethau fesurau i geisio atal lledaeniad COVID-19. Gofynnwyd i bobl aros gartref, ac amharwyd ar iechyd a gofal cymdeithasol.  Roeddem am ddarganfod canlyniadau anfwriadol y mesurau hyn ar bobl hŷn yng Nghymru.  Yn gyntaf, wedi'i lywio gan ein grŵp ymgynghori, fe wnaethom ddewis grŵp o bobl yr effeithiwyd arnynt yn wael gan y mesurau cyfnod cloi - Pobl sy'n byw gyda dementia sy’n 65 oed a hŷn (neu PLWD65+). Nesaf, gwnaethom edrych ar effaith gwahanol senarios cloi ar PLWD65+ trwy adeiladu model economaidd iechyd. Gwnaethom archwilio gwahanol strategaethau cyfnod cloi a fabwysiadwyd ledled y DU ac mewn dau senario eithafol yn ystod pandemig COVID-19, a'u heffaith ar PLWD65+ yng Nghymru. Cafodd gofalwyr PLWD a PLWD65+ eu cyfweld am eu profiadau yn ystod y pandemig.  Yn olaf, daethom â'r holl ganlyniadau at ei gilydd o'n hymchwil i ffurfio fframwaith moesegol.  Gallai'r ymchwil archwiliadol hon helpu i lywio ac arwain penderfyniadau ar gyfer unrhyw argyfyngau iechyd yn y dyfodol.  

Ein canfyddiadau

• Yn wreiddiol, amcangyfrifwyd bod dull Cymru yn rhatach na rhannau eraill o'r DU, ond roedd gan bobl ganlyniadau gwaeth.  Wrth i amser fynd yn ei flaen, gwellodd canlyniadau PLWD65+ yng Nghymru o bosibl gan ddangos arwyddion bod strategaeth Cymru yn gost-effeithiol ar ôl y flwyddyn gyntaf.  
• Dangosodd cymhariaeth o strategaeth Cymru i'r strategaeth ddileu a fabwysiadwyd mewn gwledydd fel Seland Newydd, a'r strategaeth iechyd cyhoeddus i ganiatáu trosglwyddo cymunedol a fabwysiadwyd gan wledydd fel Sweden, er bod y ddwy strategaeth eithafol â chost mwy i ofalu am PLWD65+, eu bod wedi cynhyrchu gwell canlyniadau ar gyfer PLWD65+ a bu farw llai o bobl. 
• Datgelodd cyfweliadau â chyfranogwyr faterion fel niwed, anghenion heb eu diwallu, a newidiadau mewn symptomau dementia oherwydd arwahanrwydd cymdeithasol a ffactorau eraill, a chafodd hyn ei ymgorffori yn y model economaidd iechyd.   
• Cynhyrchwyd y fframwaith moesegol ymarferol gan ganolbwyntio ar leihau niwed, mynediad teg at wasanaethau, defnyddio adnoddau’n gyfrifol, a gwneud penderfyniadau dibynadwy yn ystod argyfyngau iechyd. 
• Mewn pandemigau yn y dyfodol, mae'n hanfodol bod y rheolau a roddwyd ar waith gan y llywodraeth yn ystyried amddiffyn pawb, a mynd i'r afael ag anghenion penodol grwpiau sy’n agored i niwed.