Ymchwil i iechyd meddwl pobl ifanc yn gobeithio atal plant rhag ‘syrthio drwy’r bwlch’

Mae mwy na hanner yr holl broblemau iechyd meddwl ymhlith pobl ifanc wedi ymsefydlu erbyn iddynt gyrraedd 14 oed, ond mewn llawer o achosion, gellid helpu pobl ifanc cyn iddynt gyrraedd yr angen am ofal arbenigol. 

Mae ymyrraeth gynnar effeithiol yn allweddol i helpu pobl ifanc sydd mewn perygl o ddatblygu cyflyrau iechyd meddwl – ond sut beth yw ymyrraeth effeithiol? 

Dyna’r cwestiwn y mae Dr Hayley Reed, o Ganolfan Datblygu, Gwerthuso, Cymhlethdod a Gweithredu Gwella Iechyd y Cyhoedd Prifysgol Caerdydd (DECIPHer), yn gobeithio ei ateb rwy brosiect sy’n edrych ar gefnogi iechyd meddwl y glasoed mewn ysgolion, a ariennir gan Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru. 

Dywedodd Dr Reed: “Mae tua 19% o’r glasoed yng Nghymru yn adrodd am symptomau cynyddol o bryder ac iselder, a chredir bod y ffigwr hwn wedi cynyddu ers pandemig COVID-19, felly rydym yn gwybod bod iechyd meddwl yn flaenoriaeth wirioneddol. 

“Mae’r prosiect hwn yn ceisio llenwi’r bwlch lle mae pobl ifanc o dan y trothwy o anhwylder iechyd meddwl y gellir ei ddiagnosio, ond yn dal i fod â symptomau uwch.” 

Galwyd y grŵp penodol hwn “y canol coll” yn  yr adroddiad Cadernid Meddwl, a gyhoeddwyd gan Bwyllgor Plant, Pobl Ifanc ac Addysg Cynulliad Cenedlaethol Cymru yn 2018.  

Roedd Cadernid Meddwl yn argymell cyflwyno dull ysgol-gyfan statudol o ymdrin ag iechyd meddwl fel rhan o strategaeth ehangach sy’n dod ag iechyd, addysg a gwasanaethau cymdeithasol ynghyd i wneud cymorth yn fwy cydgysylltiedig ac yn haws cael gafael arno. 

Meddai Dr Reed: “Ers 2018 mae'r ffocws ar iechyd meddwl y glasoed wedi dod yn flaenoriaeth genedlaethol yng Nghymru. Mae’r dull ysgol-gyfan a’r Cwricwlwm newydd i Gymru, a gyflwynwyd yn ystod yr ychydig flynyddoedd diwethaf, wedi rhoi mwy o bwyslais ar iechyd a llesiant, gan gynnwys iechyd meddwl, ond efallai y bydd angen cymorth ar ysgolion i fodloni’r gofyniad i gyflwyno darpariaeth dargededig i’r bobl ifanc hynny sydd â lefel uwch o angen. Efallai nad oes gan athrawon ddigon o amser nac arbenigedd iechyd meddwl i wneud hyn eu hunain, ond gallwn ddysgu o ymyriadau sydd wedi cael effaith gadarnhaol mewn gwledydd eraill. 

“Rydw i eisiau nodi beth sy’n gweithio mewn mannau eraill i wella iechyd meddwl myfyrwyr ysgol uwchradd, a p'un a ellid addasu ymyriadau i Gymru, i atal plant rhag syrthio drwy’r bwlch.” 

Mae Dr Reed yn gobeithio sicrhau cyllid pellach i helpu i ddatblygu a chyflawni ei hargymhellion, ar y cyd ag athrawon, gweithwyr iechyd proffesiynol a phobl ifanc eu hunain. “O fy ngwaith blaenorol gyda’r Rhwydwaith Ymchwil Iechyd Ysgolion, mae’n amlwg bod ysgolion eisiau bod yn rhan o ymchwil sy’n gysylltiedig ag iechyd meddwl a llesiant. Mae’n gyfle cyffrous i roi rhywbeth ar waith a fydd yn gwneud gwahaniaeth gwirioneddol i fywydau pobl ifanc.”