Ymchwilwyr o Gymru yn rhoi gobaith newydd i famau beichiog sy'n byw gyda Ffeibrosis Systig

Mae ymchwilwyr o Gymru, wedi’u hariannu gan Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru, yn rhoi gobaith newydd i famau beichiog sy'n byw gyda Ffeibrosis Systig (CF) ar gyfer rheoli ffeibrosis systig trwy feichiogrwydd a thu hwnt.

Mae Dr Jamie Duckers, Arweinydd Ymchwil ar gyfer Gwasanaeth Ffeibrosis Systig Oedolion Cymru Gyfan, ac Arweinydd Arbenigedd Anadlol Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru, wedi datgelu canfyddiadau astudiaeth, CF-PROSPER, a oedd â’r nod o gasglu data ar fenywod beichiog sy'n byw gyda Ffeibrosis Systig i olrhain eu canlyniadau a deall sut yr effeithiwyd arnyn nhw a'u plant.

Roedd yr astudiaeth, a ariannwyd i ddechrau drwy grant Ymchwil ar gyfer Cleifion a Budd Cyhoeddus (RFPPB), yn cynnwys ymchwilwyr o Fwrdd Iechyd Prifysgol Caerdydd a'r Fro, Prifysgol Metropolitan Caerdydd, Prifysgol Caerdydd a Phrifysgol Lerpwl.

Dywedodd Jamie fod yr astudiaeth wedi dechrau oherwydd tirwedd newidiol Ffeibrosis Systig, gyda disgwyliad oes gwell a meddyginiaethau newydd roedd llawer o bobl â CF bellach yn meddwl am ddechrau teulu. Fodd bynnag, roedd rhywfaint o’r canllawiau a’r cyngor a roddwyd gan weithwyr gofal iechyd proffesiynol wedi dyddio.

Dywedodd: "Fel gweithwyr gofal iechyd proffesiynol, roedd yn anodd ateb gyda chywirdeb llawer o'r cwestiynau yr oedd menywod â CF yn eu gofyn ynghylch bod yn rhieni, gan fod nifer o'r astudiaethau wedi cynnwys niferoedd bach o fenywod â CF neu yn hen iawn.

“Roedden ni'n gweld bod menywod â CF yn dod i’r clinig ac yn gofyn, ‘os byddaf yn beichiogi, a fydd yn ddiogel? Fydd fy mabi yn iawn? Fydda i’n iawn wedyn? Pa effaith fydd beichiogrwydd yn ei gael ar fy CF ac effaith dod yn fam ar fy nyfodol yn byw gyda CF? A fyddaf yn gweld fy mhlentyn yn tyfu i fyny?"

“Y syniad y tu ôl i'r grant RFPPB a ddyfarnwyd i ni oedd coladu holl ddata'r gofrestrfa yn y DU, yn hytrach nag edrych ar brofiadau un neu ddau o bobl â CF a oedd yn feichiog. Gwnaethom hefyd edrych ar ddata cofrestrfa'r Unol Daleithiau i ddeall eu canlyniadau i lywio'r hyn rydyn ni'n ei ddweud wrth fenywod yn y clinig."

Yna darganfu ymchwilwyr ym Mhrifysgol Lerpwl fod cyfraddau genedigaethau byw yn eithaf tebyg i'r boblogaeth gyffredinol, ac nad oedd mwy o derfyniadau ac erthyliadau naturiol – er i'r astudiaeth ddangos bod gan fenywod fwy o heintiau a bod swyddogaeth eu hysgyfaint wedi gostwng ar ôl rhoi genedigaeth, efallai oherwydd y tueddiad o ddal firysau o'u plentyn newydd-anedig.

Ychwanegodd Jamie: "Defnyddiwyd yr holl wybodaeth honno wedyn yn rhan dau o'r astudiaeth, a arweiniwyd gan Brifysgol Metropolitan Caerdydd. Fe wnaethant arolwg ledled y byd o bobl â CF i ddarganfod beth yr oeddent am ei wybod am rianta a chynllunio bod yn rhiant. Fe wnaethant gasglu'r holl ymatebion hynny, a hefyd cynnal cyfweliadau â gweithwyr gofal iechyd proffesiynol a phobl â CF i nodi'r hyn yr oeddent wir am ei wybod."

Diolch i'r camau ymchwil cynnar hyn, mae offeryn gwneud penderfyniadau a rennir a ddatblygwyd yn yr Unol Daleithiau yn cael ei dreialu a'i addasu yn seiliedig ar wybodaeth a gasglwyd gan filoedd o fenywod.

Mae cyhoeddiadau hefyd wedi dilyn, ac mae tîm Jamie bellach yn gweithio gyda chydweithwyr rhyngwladol o'r Unol Daleithiau ac Awstralia, gyda Chymru hefyd yn arwain y ffordd wrth ysgrifennu canllawiau ar ofal i fenywod â CF yn ystod beichiogrwydd. Mae Cymru hefyd yn arwain pecyn gwaith o fewn canolfan ymchwil strategol a ariennir gan Ymddiriedolaeth CF sy'n archwilio iechyd atgenhedlu yn CF.

Ychwanegodd: "Os oes gennych CF a'ch bod am ddod yn rhiant, yna mae angen i chi fod yn y cyflwr gorau posibl wrth gynllunio'ch beichiogrwydd gyda'ch gweithwyr gofal iechyd proffesiynol. Felly'r syniad yw ein bod am sicrhau bod pobl yn cael gwybod a'u bod yn gyfforddus yn siarad â'u gweithwyr gofal iechyd proffesiynol.

“Mae'n wych cael gweithio gyda gwledydd eraill o bob cwr o'r byd - mae'n rhoi Cymru dan y chwyddwydr, ond mae hefyd yn ymwneud â rhannu gwybodaeth gyfunol.”