Arweinwyr iechyd y DU yn uno i ddiogelu dyfodol ymchwil feddygol a gofal cleifion

Yn dilyn uwchgynhadledd nodedig a gynullwyd gan Academi'r Gwyddorau Meddygol, mae dros 40 o ffigurau amlwg ar draws sector iechyd y DU, gan gynnwys Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru, wedi ymrwymo i weithredu ar frys i wrthdroi'r 'dirywiad brawychus' mewn swyddi academaidd clinigol.

Academyddion clinigol yw meddygon y GIG, nyrsys a gweithwyr gofal iechyd proffesiynol eraill sy'n rhannu eu hamser rhwng trin cleifion a chynnal ymchwil i ddod o hyd i ffyrdd gwell o atal, diagnosio a thrin clefydau. Yn wahanol i ymchwilwyr sy'n gweithio mewn labordai yn unig, neu glinigwyr sy'n canolbwyntio ar ofal cleifion yn unig, mae academyddion clinigol yn pontio'r ddau fyd - gan ddefnyddio eu profiad uniongyrchol o anghenion cleifion i arwain blaenoriaethau ymchwil, a dod â'r darganfyddiadau gwyddonol diweddaraf yn syth i ochr y gwely. Maent yn gyswllt hanfodol sy'n sicrhau bod datblygiadau meddygol yn cyrraedd cleifion, gan droi darganfyddiadau labordy yn driniaethau sy'n achub bywydau. Y tu hwnt i fuddion cleifion, mae ymchwil feddygol yn cynhyrchu elw blynyddol o 25c ar bob £1 a fuddsoddir, tra bod academyddion clinigol yn denu buddsoddiad mewnol ac yn arwain at gwmnïau deillio.

Mae'r ymdrech gydlynol hon, wedi'i chefnogi gyda datganiad a lofnodwyd gan arweinwyr o brifysgolion y DU, cyllidwyr ymchwil, partneriaid yn y diwydiant, y GIG a Llywodraeth y DU, yn mynd i'r afael â'r hyn y mae arbenigwyr yn ei ddisgrifio fel bygythiad i ofal cleifion a dyfodol economaidd y DU.

Darllenwch ddatganiad uchelgais a bwriad uwchgynhadledd yr Academyddion Clinigol

Mae'r fenter hon yn adeiladu ar argymhellion o adroddiadau pwysig a gomisiynwyd gan y Swyddfa Cydlynu Strategol Ymchwil Iechyd (OSCHR), dan gadeiryddiaeth yr Athro Patrick Chinnery FMedSci, Prif Swyddog Gweithredol y Cyngor Ymchwil Feddygol (MRC), a nododd yr angen brys am weithredu i fynd i'r afael â'r dirywiad mewn swyddi academaidd clinigol parhaol. Mae'r datganiad yn cefnogi'n uniongyrchol yr uchelgeisiau a nodir yng Nghynllun Sector Gwyddorau Bywyd y Llywodraeth a gyhoeddwyd yn yr haf.

Daw hyn wrth i ddata ddatgelu dirywiad o 6% mewn ymchwilwyr â chymwysterau meddygol ers 2012, gyda swyddi uwch-ddarlithwyr yn gostwng 24%, tra bod niferoedd ymgynghorwyr y GIG wedi codi dros 50%. Mae'r sefyllfa'n debygol o waethygu, gyda chyfran gynyddol o uwch-academyddion yn agosáu at ymddeoliad tra bod nifer y rhai sy'n dechrau eu gyrfaoedd yn parhau i ostwng. Mae'r bwlch sy'n ehangu yn bygwth gallu'r DU i ddatblygu triniaethau newydd a chynnal ei safle fel arweinydd byd-eang mewn ymchwil iechyd.  

Mae'r datganiad o uchelgais a bwriad yn ceisio mynd i'r afael ag argymhelliad adroddiadau OSCHR i gynyddu nifer y swyddi academaidd clinigol parhaol, o un flwyddyn i'r llall. Mae'n datgan "er gwaethaf yr heriau ariannol sy'n wynebu sefydliadau ymchwil, gallwn ddangos tystiolaeth o lawer o enghreifftiau diweddar lle mae partneriaethau wedi bod yn llwyddiannus, yn greadigol ac wedi gwneud y mwyaf o'r potensial ar gyfer buddsoddi".

Mae llofnodwyr o sefydliadau gan gynnwys y Cyngor Ymchwil Meddygol, Wellcome, Ymchwil Canser y DU, Adran Iechyd a Gofal Cymdeithasol y Llywodraeth yn ogystal â phrifysgolion Grŵp Russell yn rhybuddio y bydd y dirywiad yn bygwth darganfod triniaethau newydd ac ansawdd gofal cleifion.

Mae'r datganiad yn cydnabod hyn fel "ymdrech a rennir, ledled y DU" sy'n gofyn am gyd-ddylunio cynlluniau a phartneriaethau ariannu ar draws y byd academaidd, diwydiant, y GIG a chyllidwyr.  

Mae'r llofnodwyr wedi ymrwymo i bum gweithred:

• Dangos gwerth y gweithlu academaidd clinigol ac eiriol dros swyddi newydd, gan weithio gyda chleifion a'r cyhoedd i godi ymwybyddiaeth o gyfleoedd a manteision.
• Blaenoriaethu cyllid ar gyfer swyddi academaidd clinigol newydd o bwys strategol i bartneriaethau lleol a'r gymuned ymchwil ehangach, gyda phrifysgolion ac ymddiriedolaethau'r GIG yn defnyddio strategaethau lleol i flaenoriaethu cynigion.
• Mabwysiadu meddylfryd beiddgar, cenhadol o fewn sefydliadau, gydag uwch arweinwyr yn hyrwyddo ymchwil glinigol fel rhywbeth canolog i ddarparu gofal yn hytrach nag ychwanegiad dewisol.
• Datblygu a hyrwyddo cyfleoedd buddsoddi a phartneriaeth lleol ar draws y byd academaidd, diwydiant, cyllidwyr a'r GIG.
• Mynd i'r afael â heriau penodol y mae grwpiau heb gynrychiolaeth ddigonol yn eu hwynebu, gan gynnwys nyrsys, bydwragedd, gweithwyr iechyd proffesiynol cysylltiedig, lleiafrifoedd ethnig a menywod.

Dywedodd yr Athro Rosalind Smyth CBE FMedSci, Is-lywydd (Clinigol) yr Academi Gwyddorau Meddygol: "Mae'r dirywiad yn y niferoedd academaidd clinigol yn fygythiad gwirioneddol i ofal cleifion ac arweinyddiaeth ymchwil y DU. Fodd bynnag, bu ymateb cryf a chydlynol i'r bygythiad hwn o bob rhan o'r sectorau iechyd ac ymchwil, ar lefel genedlaethol a lleol, ledled y DU. Darparodd adroddiadau OSCHR fap-ffordd clir, ac mae'r datganiad hwn yn dangos, os ydym yn gweithredu ar frys ac ymrwymiad ar y cyd, y gallwn wrthdroi'r duedd hon. Rydym am wella iechyd y genedl a sicrhau y gall y GIG ymdopi â heriau gofal iechyd y dyfodol trwy ymchwil ac arloesi."

Dywedodd yr Athro Patrick Chinnery FMedSci, Cadeirydd Gweithredol yr MRC: “Rydym wedi ymrwymo i sicrhau dyfodol ymchwilwyr clinigol — maent yn hanfodol i adeiladu GIG sy'n addas ar gyfer y dyfodol ac i yrru twf economaidd. Drwy gydweithio ar draws cyllidwyr, rydym wedi datblygu llwybr gyrfa ymchwil cyffredin i wneud gyrfaoedd academaidd clinigol yn haws i'w llywio. Rydym hefyd yn buddsoddi mewn Cyfrifon Rhanbarthol newydd ar gyfer Ymchwilwyr Clinigol a Chymrodoriaethau Arweinydd Dyfodol Clinigol ychwanegol i gefnogi creu swyddi academaidd clinigol. Drwy weithredu cydlynol, rydym yn helpu i sicrhau'r genhedlaeth nesaf o ymchwilwyr clinigol a sicrhau eu heffaith barhaol ar iechyd a chymdeithas.”

Dywedodd yr Athro Rachel McKendry, Cyfarwyddwr Gweithredol Darganfod Wellcome: “Mae ymchwilwyr clinigol yn eithriadol o bwysig, gan ddarparu cysylltiad rhwng gwyddoniaeth darganfod arloesol a gofal cleifion. Yn Wellcome, rydym yn falch o gefnogi gweithwyr gofal iechyd proffesiynol sy'n ceisio dilyn ymchwil glinigol, a thrwy ddarparu cyllid hirdymor i bobl yn gynharach yn eu gyrfaoedd.  

“Rydym yn awyddus i barhau i weithio gyda phartneriaid i fynd i'r afael yn rhagweithiol â'r dirywiad pryderus mewn academyddion clinigol. Drwy weithredu nawr, gallwn hyrwyddo darganfyddiadau a fydd yn gwella bywydau pobl yn ystyrlon.”

Dywedodd yr Athro Waljit Dhillo FMedSci, Cyfarwyddwr Gwyddonol Capasiti a Galluogrwydd Ymchwil yr NIHR: “Rydym wedi ymrwymo i weithio gyda phartneriaid ar draws y sector i weithredu ar y camau a amlinellir yn y datganiad. Mae'r NIHR bob amser yn chwilio am ffyrdd o wella sut rydym yn denu, hyfforddi a chefnogi ymchwilwyr clinigol rhagorol i yrru arloesedd ar draws y system iechyd a gofal.

“Fel rhan o hyn, rydym yn datblygu llwybrau gyrfa ymchwil cliriach ac yn creu mwy o hyblygrwydd yng nghydbwysedd hyfforddiant clinigol ac academaidd. Mae academyddion clinigol yn chwarae rhan hanfodol i sicrhau canlyniadau gwell i gleifion a bydd yr NIHR yn parhau i'w cefnogi i gyflenwi ymchwil i fynd i'r afael ag anghenion iechyd brys.

I gael y wybodaeth ddiweddaraf am yr holl newyddion ymchwil diweddaraf, cofrestrwch i dderbyn Cylchlythyr Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru.