Beth mae arloesi yn ei olygu i ymchwil?

Rhannodd panel o arbenigwyr mewn genomeg, gofal brys, recriwtio cyfranogwyr a strategaeth a pholisi arloesi eu meddyliau am yr hyn y mae arloesedd yn ei olygu i ymchwil yn ystod degfed gynhadledd flynyddol Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru yng Nghaerdydd. 

Ymunodd yr Athro Nigel Rees, Cyfarwyddwr Cynorthwyol Ymchwil ac Arloesi yn Ymddiriedolaeth GIG Prifysgol Gwasanaeth Ambiwlans Cymru; Dr Tim Sprosen, Cyfarwyddwr Gweithredol Gweithrediadau Recriwtio Cyfranogwyr yn Ein Hiechyd yn y Dyfodol, a Tom James, Pennaeth Strategaeth a Pholisi Arloesi yn Llywodraeth Cymru, â Dr Rachel Dodds, Prif Wyddonydd Clinigol yng Ngwasanaeth Genomeg Feddygol Cymru Gyfan yn y sesiwn gyfochrog gynhadledd i archwilio sut mae syniadau, technolegau a ffyrdd newydd o weithio yn mynd i'r afael â heriau presennol a heriau'r dyfodol mewn ymchwil.

Wrth agor y sesiwn, rhoddodd Dr Dodds gyflwyniad ar QuicDNA, astudiaeth sy'n edrych ar weithredu biopsi hylif i mewn i'r llwybr diagnostig canser yr ysgyfaint. 

Mae tua 10 genyn neu fiofarcwyr gwahanol y mae angen eu profi ar gyfer y math mwyaf cyffredin o ganser yr ysgyfaint, sydd wedi'i wneud yn draddodiadol ar samplau tiwmor o gleifion a gafwyd drwy weithdrefn lawfeddygol ymledol.

Dywedodd Dr Dodds: "Yr hyn rydyn ni'n ei wneud gyda QuicDNA yw edrych ar fiopsïau hylif.  Mae sampl gwaed, ac ynddo bydd darnau o DNA sydd wedi cael eu gollwng gan y tiwmor ac sy'n cylchredeg. Gan ddefnyddio'r prawf hwn gallwn broffilio genomeg y tiwmor hwnnw a defnyddio therapïau wedi'u targedu y bydd y claf yn elwa ohonynt." 

Arddangosodd yr Athro Rees brosiect sy'n edrych ar allu dronau i ddarparu diffibrilwyr allanol awtomataidd i gleifion sy'n dioddef ataliad ar y galon y tu allan i'r ysbyty, gan archwilio heriau daearyddiaeth, y galw cynyddol am ddigwyddiadau ambiwlans, poblogaethau cynyddol oedrannus a ffactorau risg iechyd. 

Ychwanegodd: "Mae diffiniad Ymchwil ac Arloesi y DU o arloesedd cyfrifol yn ystyried effeithiau ehangach ymchwil ac mae'n anelu at sicrhau bod canlyniadau anfwriadol ymchwil ac osgoi'r rhwystrau i ledaenu a mabwysiadu yn cael eu lleihau.  Mae hyn wedi mynd i'n cynllunio ac rydym yn bendant yn gweld partneriaid ymchwil ac arloesi wrth gynhyrchu gofal iechyd o ansawdd uchel yn cyfrannu at ei gilydd." 

Archwiliodd Dr Sprosen ddisgwyliad oes mewn poblogaeth sy'n gynyddol heneiddio gyda mwy o gyflyrau cronig a gafodd eu diagnosio yn 65 oed, a'r angen i ymchwil ganolbwyntio ar atal yn hytrach na thriniaethau.

Ychwanegodd: "Mae'r mwyafrif helaeth o adnoddau'r GIG yn mynd i driniaeth ac nid atal.   Mae angen mwy o dystiolaeth o dreialon rheoledig ar hap a thystiolaeth arall.  Mae yna hefyd lawer o glefydau eraill, er enghraifft fel cyflyrau iechyd meddwl, nad ydynt yn cael llawer o ymchwil." 

Siaradodd Mr James am y strategaeth arloesi ar gyfer gofal iechyd, y polisi y mae Llywodraeth Cymru yn edrych ar ei ddatblygu ar draws y GIG a sut maen nhw'n cyflawni o fewn y rhaglen arloesi a phartneriaethau, gan ddileu dyblygu hanesyddol ac adeiladu'r seilwaith i gefnogi pobl sy'n gweithio ym maes gofal iechyd i arloesi. 

Am y rhaglen lawn, ewch i dudalen y gynhadledd