Myfyriwr PhD yn ymchwilio i iechyd cludwyr ffeibrosis systig yng Nghymru er mwyn paratoi’r ffordd ar gyfer ymchwilwyr yn y dyfodol.

I nodi Wythnos Jeans for Genes 2023 (18-24 Medi), mae Robert Maddison, ymchwilydd sy’n cael ei ariannu gan Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru Cyfadran, yn trafod ei astudiaeth ym Mhrifysgol Caerdydd i iechyd cludwyr ffeibrosis systig.  

Mae Robert, a dderbyniodd Ysgoloriaeth Ymchwil PhD Iechyd a Gofal Cymru, yn gobeithio y bydd y prosiect hwn yn ysgogi ymchwil a thriniaeth ffeibrosis systig yn y dyfodol i wella bywydau pobl sydd â’r cyflwr a’u teuluoedd yng Nghymru a thu hwnt.  

Gan ddefnyddio data dienw wedi’i gynnal gan y Banc Data Cyswllt Diogel Gwybodaeth Ddienw (SAIL), mae Robert yn ymchwilio i’r graddau y mae cludwyr ffeibrosis systig, cyflwr genetig sy’n achosi niwed difrifol i’r ysgyfaint, y system dreulio ac organau eraill, mewn perygl o ddatblygu cyflyrau sy’n gysylltiedig â’r clefyd, fel diabetes, bronciectasis a phancreatitis.  

Bydd yr astudiaeth hefyd yn ystyried a yw ffactorau amgylcheddol yn effeithio ar y posibilrwydd y byddan nhw’n datblygu’r cyflyrau hyn, ochr yn ochr â’u geneteg. 

Yn ôl yr Ymddiriedolaeth Ffeibrosis Systig, mae dros 500 o bobl wedi cael diagnosis o’r cyflwr yng Nghymru. Mae tua un o bob 25 o bobl yn cludo’r cyflwr, sy’n golygu bod ganddyn nhw un o’r dau fwtaniad genynnau anweithredol angenrheidiol i’w drosglwyddo i’w plant. Rhaid i unigolyn etifeddu dau enyn ffeibrosis systig anweithredol – un gan bob rhiant – i fod â ffeibrosis systig. 

Dywedodd Robert: "Y gred ers tro yw bod cludwyr ffeibrosis systig yr un mor iach â’r boblogaeth gyffredinol. Fodd bynnag, mae ymchwil ddiweddar wedi dangos y gallai cludwyr y clefyd wynebu risg uwch o gyflyrau sy’n gysylltiedig â ffeibrosis systig." 

Nod fy mhrosiect yw dilysu’r hyn y mae’r ymchwil ddiweddar hon wedi’i ddarganfod yn gyntaf ac yna cynnal mwy o ymchwil i’r risgiau hyn. Yn y pen draw, rydyn ni eisiau’r wybodaeth orau ar gyfer cludwyr ffeibrosis systig a’u gweithwyr gofal iechyd proffesiynol i ganfod a thrin y cyflyrau hyn yn gynnar, o bosibl." 

"Rydyn ni eisiau deall a yw mwtaniadau genetig ffeibrosis systig penodol yn cyfrannu at risg uwch y bydd cludwyr yn datblygu cyflyrau cysylltiedig. Rydyn ni hefyd eisiau darganfod a oes mwy o gyflyrau y gallai cludwyr fod yn wynebu risg o’u datblygu o gymharu â’r rhai y mae ymchwil eisoes wedi’i gwneud iddyn nhw, fel anoddefiad dietegol." 

Mae Robert yn defnyddio cofnodion dienw ysbytai, meddygon teulu a’r cyfrifiad yng Nghymru i ddeall pa gyflyrau iechyd mae cludwyr ffeibrosis systig yn eu datblygu, ac yna’n cymharu’r canlyniadau hynny gyda’r gymuned cleifion ffeibrosis systig a’r boblogaeth gyffredinol.  

"Mae’r buddion enfawr i’r gymuned ffeibrosis systig yn ystod y blynyddoedd diwethaf yn ganlyniad uniongyrchol i’r sgwrs rhwng teuluoedd ac ymchwilwyr. Rwy’n edrych ymlaen at fod yn rhan o’r genhedlaeth newydd o ymchwilwyr sy’n dilyn y llwybrau hyn ac yn gweithio i sicrhau effaith wirioneddol i’r rhai sy’n byw gyda ffeibrosis systig."    

I gael y newyddion diweddaraf ym maes ymchwil yng Nghymru, cofrestrwch ar gyfer ein bwletin wythnosol.