Effaith COVID-19 ar gydraddoldeb iechyd a marwolaethau mewn pobl sydd ag epilepsi yng Nghymru
Crynodeb diwedd y prosiect
Cynnwys
Mae clefyd coronafeirws 2019 (COVID-19 neu C19) wedi cael effeithiau iechyd ac economaidd sylweddol yng Nghymru yn ogystal â ledled y byd. Epilepsi yw un o'r cyflyrau niwrolegol mwyaf cyffredin, sy'n effeithio ar tua 30,000 o bobl yng Nghymru. Bu pryderon bod C19 wedi effeithio ar bobl sydd ag epilepsi mewn sawl ffordd. Mae'r rhain wedi cynnwys effeithiau uniongyrchol C19 fel C19 mwy difrifol a mwy o farwolaethau C19 i bobl sydd ag epilepsi, yn ogystal ag effeithiau anuniongyrchol pandemig C19, gan ei gwneud hi'n anoddach i bobl sydd ag epilepsi yng Nghymru gael y gofal sydd ei angen arnynt ar gyfer eu hepilepsi. Er gwaethaf y pryderon hyn, ychydig iawn o astudiaethau sydd wedi bod ar effeithiau C19 i bobl sydd ag epilepsi. Yn y prosiect hwn, gwnaethom ymchwilio i rai o effeithiau C19 ar oddeutu 27,000 o bobl sy'n byw gydag epilepsi yng Nghymru, gan ddefnyddio data iechyd dienw yn ystod pandemig C19, hyd at fis Mehefin 2021.
Prif negeseuon
- Er bod y risg gyffredinol yn isel, roedd gan bobl sydd ag epilepsi risg uwch o gael eu derbyn i'r ysbyty gyda C19 a marw o C19. Roedd hyn o'i gymharu â phobl heb epilepsi, o'r un oed a rhyw â salwch tebyg arall, yn byw mewn ardaloedd tebyg.
- Nid yw'r rheswm am hyn yn glir ond efallai y bydd angen rhagofalon ychwanegol ar bobl sydd ag epilepsi mewn pandemigau yn y dyfodol a dylent barhau i gael eu blaenoriaethu ar gyfer C19 yn y dyfodol a rhaglenni brechu tebyg.
- Cafodd pobl sydd ag epilepsi fwy o bobl sydd ag epilepsi gynnydd yn y nifer sy'n derbyn brechlynnau C19 o'i gymharu â'r boblogaeth gyffredinol.
- Nid oedd unrhyw farwolaethau C19 mewn plant, waeth beth fo'u statws brechu, nac unrhyw un ar ôl cael o leiaf dau frechlyn C19.
Ar gyfartaledd, roedd gan bobl sydd ag epilepsi oddeutu dwbl nifer y derbyniadau i'r ysbyty, yr adran achosion brys, ac ymweliadau cleifion allanol cyn y pandemig o'u cymharu â chyfartaledd Cymru. Gostyngodd yr ymweliadau hyn yn sylweddol yn ystod y pandemig a gall hynny olygu nad oedd pobl sydd ag epilepsi yn cael y lefelau gofal cywir am eu hepilepsi yn ystod y pandemig.