O nyrsio i ymchwil: Sut y daeth Victoria Shepherd yn un o'r arweinwyr ymchwilwyr gorau yng Nghymru

Mae Dr Victoria Shepherd yn Uwch Gymrawd Ymchwil yng Nghanolfan Ymchwil Treialon Prifysgol Caerdydd, lle mae'n arwain ymchwil gyda'r nod o wella'r cynhwysedd mewn treialon clinigol, yn enwedig ar gyfer oedolion nad oes ganddynt y gallu i gydsynio. Ar hyn o bryd mae'n cael ei ariannu gan Gyfadran Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru, ac mae'n datblygu ac yn gwerthuso ffyrdd o helpu'r grwpiau hyn i gymryd rhan mewn ymchwil yn foesegol ac yn effeithiol.

O ofal critigol i ymchwil

Roedd llwybr Dr Shepherd at ymchwil ymhell o fod yn un llinol.  Yn wreiddiol yn nyrs a oedd yn gweithio mewn gofal critigol yn Ysbyty Athrofaol Cymru, dechreuodd ei thaith ar y wardiau meddygol. Dywedodd hi:

"Ar yr adeg honno yn fy ngyrfa doedd gen i ddim llawer o ddiddordeb mewn ymchwil.

"Ond roeddwn i'n cwestiynu sut rydyn ni'n darparu triniaeth i bobl nad ydyn nhw'n gallu gwneud eu penderfyniadau eu hunain." 

Fe wnaeth y chwilfrydedd hwn ei hysgogi i ddilyn gradd meistr mewn cyfraith a moeseg feddygol ym Mhrifysgol Abertawe. Dyna pryd y darganfu angerdd am ymchwil, y mae'n ei ddisgrifio fel profiad "damweiniol" ond trawsnewidiol.

Darganfod y bwlch

Yn 2013, ymunodd Dr Shepherd â'r Ganolfan Ymchwil Treialon ym Mhrifysgol Caerdydd, sefydliad a ariennir gan Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru.  Yno, cafodd ei hun yn cefnogi astudiaeth cartref gofal, a oedd yn amlygu'r heriau sylweddol o gynnwys pobl na allant gydsynio drostynt eu hunain mewn ymchwil. Wrth weld y bwlch mawr hwn yn yr ymchwil presennol, penderfynodd Dr Shepherd ganolbwyntio ei hymdrechion yma. 

Y gymrodoriaeth gyntaf

Cam mawr cyntaf Dr Shepherd i'r byd ymchwil oedd ei chais llwyddiannus am Gymrodoriaeth Ymchwil Ddoethurol, a ariannwyd gan Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru drwy gynllun y Sefydliad Cenedlaethol Ymchwil Iechyd a Gofal. Roedd y gymrodoriaeth hon, a oedd yn ymestyn o 2016 i 2019, yn caniatáu iddi ymroi ei hun yn llawn i ymchwil am y tro cyntaf. Dechreuodd archwilio heriau'r o gynnwys unigolion mewn ymchwil nad oes ganddynt y gallu i gydsynio i hynny a dywedodd:

"Pan siaradais ag aelodau o'r teulu sy'n rhoi cydsyniad ar ran rhywun arall, roedden nhw'n ei chael hi'n anodd iawn gwybod a yw'n iawn cynnwys rhywun mewn ymchwil pan nad ydyn nhw'n gallu cyfleu eu penderfyniad.

"Dyna pam rydym wedi datblygu'r cymhorthion cefnogi penderfyniadau."

Gall canllawiau cefnogi penderfyniadau, a elwir hefyd yn gymhorthion penderfyniadau, helpu pobl i wneud penderfyniadau sy'n fwy gwybodus a chyson â'u gwerthoedd eu hunain. Mae'r llyfryn lliw 12 tudalen y mae Dr Shepherd a'i thîm wedi'i greu yn helpu aelodau o'r teulu i benderfynu cymryd rhan mewn astudiaeth sy'n adlewyrchu yn y ffordd orau'r gwerthoedd y person y maent yn eu cynrychioli, sy'n lleihau'r baich y mae teuluoedd yn ei deimlo wrth gymryd rhan mewn gwneud penderfyniadau.

Gosododd y gwaith arloesol hwn sylfaen ar gyfer ei hymchwil yn y dyfodol a chyfrannodd at ei datblygiad academaidd.

Mentoriaeth a Chefnogaeth

Pwysleisiodd Victoria bwysigrwydd mentoriaeth a chefnogaeth gymunedol yn ei datblygiad fel ymchwilydd. 

Rwyf wedi elwa'n fawr o fentoriaeth a chefnogaeth yn yr hyn sydd bellach y Gyfadran a hefyd gan uwch arweinwyr ymchwil yn Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru.

"O godi ymwybyddiaeth am gynlluniau cymrodoriaeth i helpu i lunio fy nghais, darparu cyngor methodolegol ac, yn bwysicaf oll, rhoi'r hyder i mi y gallwn arwain fy maes ymchwil fy hun.

"Roedd eu cymorth yn hanfodol wrth lywio'r broses gystadleuol a thrwyadl o sicrhau cymrodoriaethau a hyrwyddo fy ngyrfa ymchwil."

Fe wnaeth y mentoriaid hyn a'u cefnogaeth helpu Victoria i ddechrau ei gyrfa ymchwil, ac ychwanegodd:

"Rwyf bellach yn darparu cyngor a mentoriaeth i eraill sydd am ddatblygu eu llwybrau eu hunain mewn ymchwil gan fy mod yn gwybod faint rydw i wedi elwa, ac yn dal i elwa, o'u cefnogaeth amhrisiadwy."

Yr ail gymrodoriaeth

Gan adeiladu ar lwyddiant ei chymrodoriaeth ddoethurol, sicrhaodd Dr Shepherd Gymrodoriaeth Uwch yn 2021, a ariannwyd eto gan Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru.  Mae'r gymrodoriaeth uwch hon wedi ei galluogi i ddatblygu ei hymchwil ymhellach gydag Astudiaeth CONSULT

"Rwy'n profi i weld a yw'r cymorth penderfynu wir yn helpu aelodau'r teulu ac o dan ba amgylchiadau."

Y Gymuned

Mae Victoria hefyd yn gwerthfawrogi’r ymdeimlad unigryw o gymuned y mae Cyfadran Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru yn ei greu, a dywedodd:

"Gan eich bod yn wlad fach, mae gennych chi'r ymdeimlad hynny o gymuned ac yn chwilio am gyfleoedd i ddod at eich gilydd er budd pobl yng Nghymru a thu hwnt. Mae'r gymrodoriaeth, ethos a diwylliant cymunedol Cymru'n dod at ei gilydd.

"A hanfod cymrodoriaethau yw'r ymdeimlad yna o fod yn grŵp, yn grŵp cyffredin, yn garfan.

"Mae'n ymwneud â gweithio gyda'n gilydd a manteisio ar gefnogaeth ein gilydd."

Pam mae ymchwil yn bwysig

I Dr Shepherd, nid gyrfa yn unig yw ymchwil; mae'n fodd i fynd i'r afael â chwestiynau a gwella ansawdd bywyd poblogaethau bregus. Mae hi'n credu bod ymchwil yn hanfodol ar gyfer datblygu ffyrdd newydd o ddeall a gwella gofal cleifion, yn enwedig i'r rhai na allant fod yn eiriol drostynt eu hunain.

"Mae ymchwil yn bwysig i mi oherwydd mae'n ein galluogi i greu gwybodaeth newydd a gwella bywydau pobl. 

"Os ydych yn chwilfrydig am y byd a sut y gallwn ei wella, mae ymchwil yn allweddol."

Y camau nesaf

Mae ymdrechion Dr Shepherd nid yn unig wedi arwain at offer a fframweithiau ymarferol ond hefyd wedi ysbrydoli astudiaethau pellach a rhaglenni hyfforddi ledled y DU.  Roedd ei Chymrodoriaeth Churchill wedi ei galluogi i deithio i Ganada ac Awstralia i ddysgu mwy a dod â safbwyntiau byd-eang yn ôl i Gymru.

Ewch i wefan Cyfadran Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru i ddod o hyd i gyfleoedd ariannu a dyfarniadau a all eich helpu i gychwyn ar eich taith ymchwil.