O ddal y "chwilen ymchwil" i fynd i'r afael ag ymwrthedd gwrthfiotig

Oeddech chi'n gwybod y bydd tua hanner o fenywod yn profi o leiaf un haint y llwybr wrinol (neu UTI) yn ystod eu hoes ac mae gan tua 6% o fenywod Heintiau'r Llwybr Wrinol rheolaidd (neu rUTIs)?

Gyda llawer o'r heintiau hyn yn cael eu trin â gwrthfiotigau, mynegwyd pryderon ymhlith gwyddonwyr y gallai gorbresgripsiynu fod yn cyfrannu at broblem gynyddol ymwrthedd gwrthficrobaidd (neu AMR), lle mae bacteria'n datblygu ymwrthedd i wrthfiotigau a ddefnyddiwyd i'w trin yn draddodiadol.

Yn ystod Wythnos Ymwybyddiaeth Ymwrthedd Gwrthficrobaidd y Byd eleni, mae'r sylw byd-eang ar ymdrechion i frwydro yn erbyn AMR - mater iechyd dybryd sy'n bygwth ein gallu i drin heintiau yn effeithiol. 

Mae Dr Leigh Sanyaolu, Cymrawd Doethurol Ymarferydd Cyffredinol ac Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru/NIHR ym Mhrifysgol Caerdydd, yn mynd i'r afael â'r mater hwn drwy ymchwilio sut orau i reoli Heintiau'r Llwybr Wrinol rheolaidd mewn menywod. Mae ei waith yn canolbwyntio ar ddatblygu cymorth penderfynu er mwyn cefnogi menywod a gweithwyr gofal iechyd proffesiynol i ddewis yr opsiynau triniaeth mwyaf effeithiol, yn seiliedig ar dystiolaeth gan hefyd leihau'r risg o ymwrthedd i wrthfiotigau.

Gyrfa gynnar

Gan ddechrau gyda gradd mewn biocemeg feddygol, tynnwyd Leigh at "pam" gwyddoniaeth.  Fodd bynnag, gwnaeth ei awydd i weithio'n uniongyrchol gyda phobl iddo newid ei feddwl a dilyn gyrfa mewn meddygaeth.  Darganfu Dr Sanyaolu ei angerdd am ymchwil wrth ymgymryd â chylchdroadau llawfeddygol ac yn "bendant wedi dal y chwilen ymchwil". Yn ystod y cyfnod hwn cyhoeddodd ychydig o astudiaethau: roedd y canfyddiadau adolygedig cyntaf o brawf camera ar gyfer problemau llyncu, tra bod yr ail - astudiaeth 10 mlynedd ar losgiadau difrifol mewn plant - wedi sbarduno'i ddiddordeb mewn epidemioleg a thueddiadau clefydau.

Yn y pen draw, canfu fod practis cyffredinol yn darparu amrywiaeth yn ei waith o ddydd i ddydd a'i ryngweithio personol â chleifion, a arweiniodd yn y pen draw at ei swydd bresennol ym Mhrifysgol Caerdydd, lle mae'n parhau i gydbwyso ei waith academaidd ag ymarfer clinigol yn Ne Cymru.

Cais Cymrawd Doethurol Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru / Sefydliad Cenedlaethol dros Ymchwil Iechyd

Daeth mewnwelediadau hanfodol ar gyfer ei gais gan aelodau sy'n ymwneud â'r cyhoedd.  Ymgynghorodd Dr Sanyaolu yn uniongyrchol â menywod yr effeithiwyd arnynt gan Heintiau'r Llwybr Wrinol rheolaidd i ddeall eu hanghenion a'u pryderon triniaeth a gadael iddo lywio'i ymchwil. Dywedodd Dr Sanyaolu: 

"Roedd gweithio gyda chleifion yn ychwanegu gwerth gwirioneddol at fy nghais." 

Cafodd tair menyw â phrofiad byw o Heintiau'r Llwybr Wrinol rheolaidd eu recriwtio i helpu i lunio'i astudiaeth, fwy na thri mis cyn i'w gyllid ddechrau hyd yn oed, ac maent yn parhau i gydweithio'n agos â Dr Sanyaolu hyd heddiw.

Ymchwil cyfredol

Mae prosiect presennol Dr Sanyaolu, gwella'r defnydd o Wrthfiotigau Proffylactig ar gyfer Heintiau'r Llwybr Wrinol rheolaidd (prosiect IMPART), yn canolbwyntio ar greu cymorth penderfynu er mwyn i gleifion a gweithwyr gofal iechyd proffesiynol wneud dewisiadau gwybodus am driniaeth. Gan ddefnyddio sawl ffynhonnell, gan gynnwys cyfweliadau â menywod â Heintiau'r Llwybr Wrinol rheolaidd a gweithwyr proffesiynol gofal iechyd, fe gyhoeddodd dreialon a dadansoddodd ddata dienw o Fanc Data SAIL, gyda'r nod o nodi manteision a risgiau triniaethau gwrthfiotig a rhai nad ydynt yn wrthfiotig. Gallai'r gwaith hwn helpu i leihau'r defnydd o wrthfiotig hirdymor, gan fod o fudd i gleifion a'r cyhoedd yn y pen draw.  Bydd canfyddiadau terfynol ei astudiaeth yn cael eu cyhoeddi yn 2025. 

Cyfleoedd cymorth a hyfforddiant y Gyfadran

Dywedodd Dr Sanyaolu fod derbyn y gymrodoriaeth wedi "ailgadarnhau fy angerdd am ymchwil" ac wedi rhoi "y meddylfryd a'r amser" iddo ddatblygu ei ymchwil, adeiladu cysylltiadau a chanolbwyntio ar ei syniadau ymchwil.

Daeth yn awtomatig yn Aelod o Gyfadran Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru ar ôl derbyn ei gyllid. Mae'r Gyfadran yn cynnig adnoddau a chysylltiadau gwerthfawr a all helpu i ddatblygu gyrfaoedd ymchwil.  Dywedodd Dr Sanyaolu:

Mae'r Gyfadran wedi bod yn allweddol wrth fy helpu i ddatblygu fy sgiliau ymchwil a chysylltu â mentoriaid.  Mae bod yn rhan o'r rhwydwaith hwn wedi agor drysau i gyfleoedd hyfforddi a chydweithio na allwn fod wedi eu cyrchu fel arall."

Y camau nesaf

Bydd gwaith Dr Sanyaolu yn parhau i ganolbwyntio ar wella opsiynau triniaeth i fenywod â Heintiau'r Llwybr Wrinol rheolaidd.

Mae Cyfadran Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru yn cynnig cefnogaeth a mentoriaeth helaeth i ymchwilwyr.  I ddysgu mwy am sut y gallwch gael mynediad at adnoddau'r Coleg, edrychwch ar gyllid a gwobrau'r Gyfadran.