Diwrnod Ymwybyddiaeth o Lymffoma y Byd: Astudiaeth yn archwilio ffitrwydd celloedd imiwnedd i deilwra triniaeth "chwyldroadol"

Mae  astudiaeth a ariennir gan Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru wedi bod yn archwilio ffyrdd o wella canlyniadau triniaeth i gleifion â chanser y gwaed datblygedig drwy wella ymateb eu celloedd imiwnedd i driniaeth.

Mae therapi Cell-T Derbynnydd Antigen Cimerig (CAR-T) yn therapi canser newydd arloesol sy'n defnyddio pŵer celloedd imiwnedd claf i greu therapi penodol, unigol. 

Mae'r driniaeth imiwnedd chwyldroadol yn llwyddiannus mewn tua 50% o gleifion lymffoma datblygedig ond gall gynnwys rhai sgîl-effeithiau difrifol. Ar hyn o bryd nid oes unrhyw ffordd i feddygon ragweld pa gleifion fydd yn cael eu trin yn llwyddiannus.

Ymchwiliodd yr astudiaeth, dan arweiniad Dr Joanna Zabkiewicz o Brifysgol Caerdydd a Dr Keith Wilson, Cyfarwyddwr Gwasanaethau Trawsblannu Gwaed a Mêr Esgyrn yn Ysbyty Athrofaol Cymru, Caerdydd, ba mor "ffit" oedd celloedd imiwnedd claf cyn ac yn ystod triniaeth CAR-T, i benderfynu pa mor effeithiol y byddent yn gallu ymladd celloedd canser. Dywedodd Dr Zabkiewicz, 

Mae nifer cynyddol o gleifion â lymffoma ymosodol yn cael cynnig therapi CAR-T bob blwyddyn. Er y gall y canlyniadau fod yn wirioneddol ryfeddol gyda thua 50% o gleifion wedi'u gwella gan y therapi hwn, mae gwenwyndra sylweddol ynghlwm. Mae angen gofal dwys ar rai cleifion ac mae llawer o gleifion eraill yn adrodd symptomau cronig parhaus fel anghofio a niwl yr ymennydd, hyd yn oed ar ôl i'w canser gael ei wella. Fel gydag unrhyw therapi wedi'i bersonoli, mae hefyd yn ddrud iawn. 

"Mae angen i ni ddeall ar frys pam mae rhai cleifion yn ymateb yn dda i CAR-T a pham nad yw rhai, ac a allwn deilwra triniaeth yn well i gleifion unigol yn ogystal â gwella ansawdd bywyd i bawb."

Rhoddodd cleifion gelloedd imiwnedd fel rhan o'r astudiaeth tra’r oeddent yn cael eu cynaeafu i gynhyrchu'r therapi celloedd, a'u rhoi trwy amrywiaeth o brofion i asesu eu ffitrwydd i ymladd canser. Ar ôl i CAR-T gael ei weinyddu, cymerwyd samplau gwaed i asesu effeithiolrwydd y celloedd ar ôl iddynt gael eu trwytho yn ôl i'r corff. 

Parhaodd Dr Zabkiewicz, "Mae CAR-T yn cael ei gynnig yn dilyn nifer o gylchoedd eraill o driniaeth, sy'n golygu y gall celloedd T fod wedi'u diflannu erbyn hynny. Fe wnaethom brofi ystod o ffactorau, megis pa mor dda y mae'r celloedd yn mudo, yn cael eu actifadu ac yn rhannu, i weld pa mor addas oedden nhw ar gyfer therapi. Roeddem eisiau sefydlu a oedd celloedd cleifion yn cael eu heffeithio gan y rowndiau niferus o driniaeth flaenorol a chanfuwyd y gallai fod yn fuddiol cadw celloedd cleifion ymlaen llaw, cyn iddynt gael unrhyw gemotherapi, rhag ofn y bydd eu hangen yn nes ymlaen."

Cafodd Keith Thomas, 74 oed, o Flaenau Gwent driniaeth CAR-T yn 2020 ac roedd yn rhan o’r broses o lunio'r astudiaeth. Dywedodd Keith: “Rhai blynyddoedd yn ôl fyddai dim gobaith i mi, ond nawr mae gen i bob gobaith. Rwy’n edrych ymlaen at weld fy wyrion yn tyfu'n hŷn. Fyddwn i ddim wedi cael hynny heb y driniaeth wych hon a byddaf yn ddiolchgar am hynny am byth."

Parhaodd Dr Zabkiewicz, "Roedd profiad ein cynrychiolwyr cleifion yn amhrisiadwy wrth ystyried baich cleifion, ansawdd bywyd ac amseriad y sampl, yn enwedig ein cydweithiwr lleyg uchel ei pharch Sue Campbell, a fu farw yn gynharach eleni ond a wnaeth wahaniaeth mor hanfodol i'r astudiaethau niferus y cyfrannodd atynt." 

Mae tîm yr astudiaeth hefyd yn gweithio ar fersiwn newydd o therapi CAR-T a allai ei alluogi i gael ei ddefnyddio gyda mathau eraill o ganser. Parhaodd Dr Zabkiewicz, "Os gallwn wella'r gallu i gell CAR-T ddod o hyd i'w tharged mewn canser y gwaed, gallem deilwra'r cyfuniad hwnnw i wahanol feinweoedd o amgylch y corff. Gallai'r CAR-T "gwell" hwn hefyd gael ei gymhwyso mewn lleoliad canser solet gan ddod ag opsiynau triniaeth newydd i gymaint mwy o gleifion canser."