Mae ymchwil yn canfod bod 15% o bobl yng Nghymru yn byw gyda phoen hirdymor

Mae astudiaeth gan Ganolfan Dystiolaeth Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru wedi ymchwilio i nifer y bobl yng Nghymru sy'n byw gyda phoen hirdymor, a elwir yn aml yn boen parhaus, gan ganfod ei fod yn fwy cyffredin mewn pobl hŷn, menywod a'r rhai sy'n byw mewn ardaloedd difreintiedig.

Darganfu ymchwilwyr hefyd fod apwyntiadau a phresgripsiynau meddygon teulu bron i ddwy ran o dair yn uwch ymhlith y 15% o bobl yr effeithir arnynt, o'i gymharu â'r rhai heb boen parhaus, sy'n cael ei ddiffinio fel poen sy'n para dros dri mis.

Un o'r bobl hynny yw Libby Humphris 38 oed sydd wedi bod yn byw gyda phoen parhaus ers 20 mlynedd, meddai: "Mae byw gyda phoen parhaus yn anodd iawn. Mae'n effeithio ar bopeth, mae'n anoddach gwneud pethau ac ni allwch bob amser wneud yr hyn rydych chi ei eisiau. Os ydw i eisiau mynd i'r rygbi ar y penwythnos, mae'n rhaid i mi aros gartref a gorffwys drwy'r wythnos i baratoi ar gyfer hynny."

"Rydw i wedi dod yn dda am edrych yn berson hapus gyda gwên ar fy ngwyneb, ond rhai dyddiau rwy'n deffro ac rwy'n meddwl, ni allaf esgus fy mod i'n iawn heddiw. Mae'n salwch anweledig, mae angen i mi ddefnyddio cadair olwyn weithiau, ac rwy'n cael fy nhrin yn wahanol iawn oherwydd ei fod yn gymorth corfforol y gall pobl ei weld. 

"Nid ydych chi'n gwybod pwy sy'n byw gyda phoen ac mae'n effeithio ar bopeth."

Gan ddefnyddio data o'r Secure Anonymised Information Linkage (SAIL) Databank, edrychodd ymchwilwyr ar oedran, rhyw, iechyd a defnydd gwasanaethau iechyd y rhai sy'n byw gyda phoen parhaus, yn ogystal â gwybodaeth ddemograffig arall.

Daeth y tîm ymchwil i'r casgliad ei fod yn bosib nad yw rhai cleifion, gan gynnwys pobl hŷn a'r rhai o gefndiroedd mwy difreintiedig, efallai yn cael y gofal arbenigol sydd ei angen arnynt, gan adlewyrchu anghydraddoldebau cymdeithasol ehangach.

Dywedodd Libby, sy'n Gyd-arweinydd Cynnwys y Cyhoedd yn y Ganolfan Dystiolaeth ac aelod o'r Grŵp Partneriaeth Gyhoeddus ar gyfer yr astudiaeth: "Gall aelodau'r cyhoedd roi golwg go iawn i'r tîm ymchwil o'r prosesau rydyn ni'n mynd drwyddynt fel cleifion. 

"Mae un o'r ymchwilwyr wedi dweud o'r blaen, trwy siarad ag aelodau o'r cyhoedd maen nhw'n cael eu hatgoffa nad prosiect ymchwil yn unig ydyw, rydyn ni mewn gwirionedd yn byw gyda hyn o ddydd i ddydd ac rwy'n credu bod hynny'n bwysig iawn i'w gofio.

"Mae mor bwysig dod ag ef yn ôl i'r claf."

Yn 2023, nododd Llywodraeth Cymru boen barhaus fel blaenoriaeth genedlaethol, a bydd canlyniadau'r astudiaeth hon yn helpu i lywio'r broses o wneud penderfyniadau ynghylch gwasanaethau presennol ac yn y dyfodol, cynllunio capasiti a chymorth i weithredu polisïau iechyd.

Er mwyn helpu i wella gofal i bobl sy'n byw gyda phoen parhaus, argymhellodd ymchwilwyr gwell cofnodi ac adnabod y cyflwr mewn cymorthfeydd meddygon teulu, mynd i'r afael â rhwystrau i gymorth arbenigol a sicrhau bod profiadau cleifion yn ganolog i ddylunio gwasanaethau.

Dywedodd Natalie Joseph-Williams, Cyfarwyddwr Cyswllt Canolfan Dystiolaeth Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru: "Mae poen parhaus yn bryder mawr i iechyd y cyhoedd. Mae'n cael effaith sylweddol ar ansawdd bywyd, yn rhoi galw sylweddol ar y GIG ac mae angen i ni ddeall yn well pwy sy'n cael ei effeithio fwyaf.

Rydym yn falch bod Canolfan Dystiolaeth Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru, mewn cydweithrediad â'r tîm Gwyddor Data Poblogaeth ym Mhrifysgol Abertawe, wedi gallu darparu tystiolaeth ymchwil hanfodol i wneuthurwyr penderfyniadau, gan sicrhau y gall polisi ac ymarfer yn y dyfodol fynd i'r afael â meysydd sydd heb eu diwallu."

Cewch y wybodaeth ddiweddaraf am waith Canolfan Dystiolaeth Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru drwy gofrestru i'n cylchlythyr, a darllenwch yr adroddiad llawn ar wefan y Ganolfan Dystiolaeth.