Y tu ôl i'r llenni – rhywfaint o'r cymorth a ddarperir i ymchwilwyr i gael mynediad at gyfranogiad y cyhoedd.

Nid yw cyfranogiad y cyhoedd yn un maint i bawb ac mae yna lawer o ffyrdd y gall y tîm yn Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru eich helpu i wneud hynny. Pan fyddwn yn derbyn cais am gymorth gan ymchwilydd, rydym yn archwilio'r ffyrdd gorau o’u helpu i gysylltu â’r aelodau mwyaf priodol o'r cyhoedd gan sicrhau bod eu prosiect yn cael ei lywio gan fewnbwn ystyrlon.  I wneud hyn rydym yn defnyddio pedair egwyddor cynnwys y cyhoedd, sef cynnwys y bobl iawn, digon o bobl, cynnwys y bobl hynny ddigon a disgrifio sut mae'n helpu. 

Helo, Emma Langley ydw i, Swyddog Ymgysylltu a Chynnwys y Cyhoedd yn Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru a dros y misoedd diwethaf rwyf wedi bod yn helpu ymchwilwyr i gysylltu â grwpiau cymunedol i lywio eu cynigion ymchwil.

Ym mis Hydref 2024, cawsom gais gan Catherine Purcell, ymchwilydd o Brifysgol Caerdydd a chyswllt CARE, a oedd yn chwilio am bobl sy'n wynebu anawsterau cerdded neu feicio o amgylch eu cymuned, i helpu i lunio ei phrosiect ymchwil.

Yn gyntaf, cawsom gyfarfod gyda Catherine i drafod y prosiect a sut y gallai'r cyhoedd helpu trwy rannu eu profiadau o ran teithio llesol. 

Ar ôl ein sgwrs, fe wnaethom nodi y gallai'r grŵp cymunedol, AgeAlive 50, gynnig mewnwelediadau gwerthfawr. Mae'r grŵp yn dod o gymunedau sy’n cael eu tan-wasanaethu ac yn byw yng Nghasnewydd, ardal yr oedd gan Catherine ddiddordeb ynddi.

Cysylltais â'r grŵp AgeAlive 50, yr wyf wedi gweithio gyda nhw dros y 15 mis diwethaf, i weld a fyddent yn hoffi cymryd rhan a chytunodd Rahila Hamed, ein haelod dibynadwy o'r gymuned, fod hwn yn brosiect da i rannu eu profiadau a'u barn ar deithio o amgylch eu hardal leol.

Cyfarfu Catherine, ei chydweithwraig Lisa, a minnau â grŵp i siarad am eu teithiau o amgylch Casnewydd. Er mwyn helpu pawb i deimlo'n gyfforddus, roeddem yn meddwl y byddai'n syniad da i mi ymweld cyn i'r ymchwilwyr gyrraedd. Fel hyn, gallwn gael sgwrs gyflym gyda'r grŵp am yr hyn i'w ddisgwyl, esbonio beth oedd yr ymchwil, a rhannu sut y gallent roi adborth i'r ymchwilwyr. Helpodd y dull hwn i osod disgwyliadau clir, lleddfu unrhyw bryderon, a dangos ein hymrwymiad i gyfathrebu a chefnogaeth agored.

Cyn y cyfarfod, cawsom drafodaeth gyda'n haelod o'r gymuned am y ffordd orau o ymgysylltu â phawb. Fe wnaethom gytuno y byddai sgwrs hamddenol yn well na chyflwyniad ffurfiol. Pan ddechreuodd y cyfarfod, cyflwynodd Catherine ei hun a siaradodd am ei chefndir a sut y dechreuodd weithio ym myd ymchwil, a phwysigrwydd ei gwaith. Yna gofynnodd Catherine i'r grŵp am eu profiadau yn eu hardal leol, gan gynnwys pa mor hawdd oedd hi i gerdded, defnyddio bysiau, dod o hyd i amserlenni bysiau, a pha mor ddiogel oedden nhw'n teimlo.

Oherwydd bod cyflwyniad Catherine yn anffurfiol ac yn hygyrch, roedd y grŵp yn gartrefol ac yn teimlo'n gyfforddus. Dyma lle dechreuodd y sgwrs lifo, roedd aelodau'r grŵp yn ei chael hi'n hawdd iawn i roi adborth am eu profiadau, gan drafod materion fel cynllun palmentydd gyda lonydd beicio a cherdded ar wahân, sut roedd rhai anableddau yn rhwystro cerdded ac anawsterau defnyddio amserlenni bysiau digidol oherwydd bod ganddynt ffonau symudol syml iawn. 

Roedd eu hadborth yn caniatáu i Catherine a Lisa gasglu gwybodaeth berthnasol i lunio'r prosiect a oedd yn ystyried yr heriau a’r rhwystrau y mae pobl yn eu hwynebu wrth ddefnyddio mentrau teithio llesol. 

Myfyriodd Catherine ar sut y dylanwadodd y cyfarfod ar y cynnig cyllid, gan ddweud: "Helpodd ein cyfarfod gydag Age Alive i lunio ein dull ar gyfer cais am gyllid NIHR. Gwnaeth ymgysylltu ag aelodau o'r grŵp hwn roi mewnwelediadau gwerthfawr a heriodd ein rhagdybiaethau ac ehangu ein persbectif.

“Mae eu profiadau byw a'u harbenigedd wedi ein helpu i fireinio pwyslais ein hymchwil ac ystyried agweddau y gallwn fod wedi'u hanwybyddu fel arall.

“Mae'r cydweithrediad hwn nid yn unig yn cryfhau perthnasedd ac effaith ein cynnig ond hefyd yn tynnu sylw at bwysigrwydd cyd-gynhyrchu wrth ddatblygu ymchwil ystyrlon a chynhwysol."

Dywedodd Rahila mai dyma'r "tro cyntaf erioed i bobl o gymunedau amrywiol allu mynegi eu barn onest a chael rhywun yn gwrando arnynt gydag ewyllys mor dda ar eich ochr chi [Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru].”

Os hoffech wybod mwy am sut y gallwn eich cefnogi gyda chynnwys y cyhoedd neu fwy am ein gwaith sy'n cynnwys grwpiau cymunedol, cysylltwch â ni research-involvement@wales.nhs.uk