Diwrnod Treialon Clinigol Rhyngwladol 2025: Timau o Gymru yn arwain datblygiadau mewn ymchwil iechyd a gofal

I nodi Diwrnod Rhyngwladol Treialon Clinigol 2025, rydym yn tynnu sylw at waith rhagorol timau ymchwil ledled Cymru ac yn dathlu'r cyfraniad hanfodol y maent yn ei wneud wrth hyrwyddo ymchwil iechyd a gofal. 

Mae Diwrnod Rhyngwladol Treialon Clinigol yn cael ei ddathlu ar 20 Mai bob blwyddyn i gydnabod y treial clinigol cyntaf a gynhaliwyd ym 1747 gan James Lind, llawfeddyg ar yr HMS Salisbury, i ddeall achosion posibl y sgyrfi.

Heddiw, rydym yn edrych ar sut mae ymchwilwyr o Gymru yn parhau â'r etifeddiaeth hon wrth helpu i ddatblygu triniaethau, therapïau a diagnosteg newydd i wella gofal cleifion. 

Mae cyfranogiad y cyhoedd yn hanfodol wrth hyrwyddo ymchwil feddygol ac yn helpu i ddarparu mewnwelediadau gwerthfawr i'r ffyrdd mwyaf effeithiol o drin a rheoli cyflyrau iechyd amrywiol. Yn ystod y flwyddyn ddiwethaf, mae mwy na 15,000 o gyfranogwyr wedi cymryd rhan mewn bron i 500 o astudiaethau ar draws dros 30 o arbenigeddau yng Nghymru. 

"Mae'r tîm yn falch o fod wedi'i leoli yng Nghymru, gan arddangos ein harweinyddiaeth mewn treialon arloesol." 

Mae'r treial PATHOS, a ariennir gan Cancer Research UK ac a noddir gan Ymddiriedolaeth GIG Prifysgol Felindre a Phrifysgol Caerdydd, gyda dros 1,300 o gleifion wedi'u recriwtio, yw'r astudiaeth ar hap fwyaf yn y byd ar gyfer canser y pen a'r gwddf.

Mae'r treial yn cael ei gyd-arwain gan yr Athro Mererid Evans, Ymddiriedolaeth GIG Prifysgol Felindre a'r Athro Terry Jones, Prifysgol Lerpwl. O dan eu harweinyddiaeth, mae PATHOS yn ymchwilio a all lleihau dwysedd triniaeth leihau sgîl-effeithiau hirdymor, gan wella ansawdd bywyd cleifion â chanser oropharyngaidd HPV-positif.

Mae'r astudiaeth yn profi a all lleihau dwyster y driniaeth leihau sgîl-effeithiau hirdymor - fel anawsterau llyncu - heb gyfaddawdu canlyniadau canser. Dywedodd yr Athro Evans a'r Athro Jones: "Rydym yn falch o fod wedi'i leoli yng Nghymru, gan arddangos ein harweinyddiaeth wrth ddatblygu a gweithredu treialon arloesol - yn genedlaethol ac yn rhyngwladol."

Mae PATHOS yn cael ei gyflwyno mewn partneriaeth â'r Ganolfan Treialon Ymchwil ac yn bosib drwy gymorth cyllid Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru.

Treial yn barod i drawsnewid triniaeth lewcemia madruddol acíwt a gwella ansawdd bywyd cleifion

Mae treial VICTOR yng Nghanolfan Triniaeth Canser Gogledd Cymru, Ysbyty Glan Clwyd, sy'n rhan o Fwrdd Iechyd Prifysgol Betsi Cadwaladr, yn cymharu dwy driniaeth ar gyfer Lewcemia Madruddol Acíwt. Un yw cemotherapi dwys, a all achosi sgil-effeithiau difrifol, tra bod y llall yn driniaeth ysgafnach gan ddefnyddio meddyginiaeth, y mae ymchwil gynnar yn awgrymu y gallai fod yr un mor effeithiol gyda llai o sgil-effeithiau. 

Os nad yw cleifion yn ymateb i'r driniaeth gyntaf, neu os ydynt yn ailwaelu, gallant newid i opsiwn arall o fewn y treial. Yn hanfodol, gellir cymryd y driniaeth ysgafnach yn y cartref, gan leihau'r angen am arosiadau hir yn yr ysbyty a gwella ansawdd bywyd.

Dywedodd y tîm treial eu bod yn falch bod gan Driniaeth Canser Gogledd Cymru, Ysbyty Glan Clwyd y nifer uchaf o gofrestriadau treialon yn y DU, sy'n golygu bod bellach gan gleifion yng ngogledd Cymru fynediad at driniaethau arloesol o bosib, yn aml o gartref. Mae hyn yn hyrwyddo gofal Lewcemia Myeloid Acíwt yng Nghymru ac yn cynnig cynllun addawol a allai wella ansawdd bywyd a disgwyliad oes. 

Mae'r Treial REMoDL-A, astudiaeth arall a gynhaliwyd gan y timau Haematoleg yn Ysbyty Gwynedd ac Ysbyty Glan Clwyd, yn profi cyfuniad triniaeth ar gyfer pobl sydd â lymffoma celloedd B mawr gwasgaredig (DLBCL), math o ganser y gwaed.

Creu effaith barhaol ar ofal haematoleg 

Mae'r Tîm Cyflawni Ymchwil Haematoleg ym Mwrdd Iechyd Prifysgol Aneurin Bevan (BIPAB), dan arweiniad Dr Ali Mahdi, wedi gwneud camau rhyfeddol wrth hyrwyddo ymchwil glinigol ar gyfer cleifion sydd â Neoplasmau Myeloymlediadol - grŵp o ganserau gwaed prin sy'n achosi i'r mêr esgyrn gynhyrchu gormod o gelloedd coch y gwaed, celloedd gwaed gwyn, neu blatennau. 

Dros y blynyddoedd diwethaf, mae'r tîm wedi llwyddo i agor a chyflwyno portffolio o dreialon masnachol cymhleth - astudiaethau sy'n gofyn am asesiadau dichonoldeb manwl a chydlynu amlddisgyblaethol. 

Mae ymroddiad y tîm wedi ennill canmoliaeth gan noddwyr masnachol, gan roi BIPAB ar flaen y gad o ran gofal sy'n cael ei yrru gan ymchwil. Mae arbenigedd y tîm o fudd i gleifion presennol ac yn helpu i lunio safonau'r dyfodol, gan adael effaith barhaol ar wasanaethau haematoleg yng Nghymru a thu hwnt. 

Treial arloesol i atal ailddigwydd canser y colon a'r rhefr 

Mae'r tîm Cyflawni Ymchwil yn Ymddiriedolaeth GIG Prifysgol Felindre yn cydweithio ag Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru a BioNTech ar astudiaeth sy'n anelu at werthuso a all brechlynnau ymchwiliol atal canser unigolyn rhag dychwelyd.  

Mae'r brechlynnau ymchwiliol yn defnyddio technoleg mRNA, sy'n defnyddio samplau o diwmor claf, wedi'u tynnu yn ystod llawdriniaeth, ochr yn ochr â dilyniannu er mwyn brechu'r claf yn effeithiol yn erbyn eu canser penodol eu hunain. 

Dywedodd yr Athro Rob Jones, Cyd-gyfarwyddwr yr Is-adran Canser a Geneteg ym Mhrifysgol Caerdydd, Cyfarwyddwr Meddygol Cyswllt yng Nghanolfan Ganser Felindre a phrif ymchwilydd yr astudiaeth:  "Nod y treial hwn yw recriwtio cleifion cymwys sydd eisoes wedi cael llawdriniaeth a chemotherapi, gan brofi a yw'r brechlyn ymchwiliol yn ysgogi'r system imiwnedd i ddileu unrhyw gelloedd canser sy'n weddill, a thrwy hynny gynyddu'r siawns o wella."

Timau o Gymru yn arloesi ymchwil arloesol i glefyd niwronau motor 

Mae Prifysgol Caerdydd a Bwrdd Iechyd Prifysgol Caerdydd a'r Fro yn cynnal dau dreial clinigol, EXPERT-ALS a MND-SMART, i archwilio effeithiau meddyginiaethau presennol ar bobl sydd â Chlefyd Niwronau Motor. 

Bydd y treial EXPERT-ALS yn mesur lefelau cadwyn ysgafn niwroffilament gwaed (neu NFL), protein a geir mewn celloedd nerfol sy'n aml yn uchel mewn clefydau niwroddirywiol fel Clefyd Niwronau Motor. Nod y treial yw nodi cyffuriau sy'n gostwng lefelau NFL er mwyn blaenoriaethu'r cyffuriau hynny ar gyfer profion yn y dyfodol mewn treialon cam III. 

Yn MND-SMART mae meddyginiaethau lluosog yn cael eu profi ar yr un pryd ac mae ymchwilwyr yn defnyddio profion gwybyddol, asesiadau swyddogaethol a biofarcwyr sy'n seiliedig ar waed, i benderfynu pa feddyginiaethau sy'n gweithio orau. 

Gydag ymchwil gyfyngedig ar Glefyd Niwronau Motor, nod yr astudiaethau hyn yw gwella dealltwriaeth o'r cyflwr a gwella gofal ac ansawdd bywyd pobl sy'n byw gyda Chlefyd Niwronau Motor yn ne Cymru.

Treial chwyldroadol yn hyrwyddo triniaeth canser yr ysgyfaint 

Mae'r Treial CONCORDE, sy'n cael ei redeg yng Nghymru gan Ymddiriedolaeth GIG Prifysgol Felindre, yn profi triniaethau newydd ar gyfer cleifion canser yr ysgyfaint nad ydynt yn gelloedd bach sy'n derbyn radiotherapi. Mae'r astudiaeth bellach wedi recriwtio dros 100 o gleifion ar draws 14 canolfan yn y DU ac fe'i noddir gan Brifysgol Leeds, gyda chyllid gan Cancer Research UK ac AstraZeneca. 

Mae cyfranogwyr yn cael eu trin ag un o bedwar atalydd ymateb difrod DNA (DDRi) ynghyd â radiotherapi, neu radiotherapi'n unig. Gall rhai cleifion hefyd dderbyn triniaeth sy'n rhoi hwb i system imiwnedd y corff i helpu i frwydro yn erbyn canser, am hyd at flwyddyn. Nod y treial yw arafu lledaeniad y clefyd a gwella cyfraddau goroesi. 

Mae recriwtio wedi bod yn parhau ers 2021, ac Ymddiriedolaeth GIG Prifysgol Felindre oedd y cyntaf yn y DU i gofrestru claf. Os yw'n llwyddiannus, gallai'r driniaeth hon chwyldroi gofal canser yr ysgyfaint trwy wneud radiotherapi'n fwy effeithiol a chynnig gobaith newydd i gleifion.

Mae cyhoeddiad diweddar yn Lancet Oncology sy'n cynnwys Astudiaeth CONCORDE yn annog y Sefydliad Canser Cenedlaethol i gymeradwyo dyluniadau platfform tebyg ar gyfer astudiaethau radiotherapi cyffuriau yn yr UDA.

Treialon arloesol yn dod â gobaith am glefydau prin y llygaid yng Nghymru 

Dros y flwyddyn ddiwethaf, mae'r Tîm Treialon Clinigol Offthalmoleg ym Mwrdd Iechyd Prifysgol Caerdydd a'r Fro wedi arwain ymchwil arloesol mewn clefyd llygaid thyroid, dirywiad macwlaidd sy'n gysylltiedig ag oedran a chlefydau etifeddol y retina a'r nerfau optig. 

Fel yr unig safle yng Nghymru sy'n cynnig triniaethau newydd, nad ydynt yn driniaethau steroidau na lawfeddygol, ar gyfer clefyd y llygaid thyroid drwy ymchwil, mae'r tîm yn ehangu opsiynau i gleifion. Maent hefyd wedi bod yn ymgymryd ag astudiaethau hanes naturiol mewn Retinitis Pigmentosa a Gwiwiad Optig Cryfaf Awtosomaidd - ar hyn o bryd nid oes unrhyw driniaethau ar gael - gan nodi cam sylweddol ymlaen mewn ymchwil i glefydau llygaid etifeddol ac yn gosod y sylfaen ar gyfer treialon therapïau newydd yn y dyfodol.

Mae'r tîm yn gweithio'n agos gyda'r Cyfleuster Ymchwil Glinigol, sy'n eu galluogi i dyfu eu portffolio treialon cyfnod cynnar. Mae'r astudiaethau hyn yn hyrwyddo ymchwil llygaid yng Nghymru, gan gynnig gwell mynediad i gleifion at therapïau arloesol a lleoli Cymru fel canolbwynt blaenllaw ar gyfer ymchwil glinigol. 

Dywedodd Dr Nicola Williams, Cyfarwyddwr Cenedlaethol Cymorth a Chyflenwi Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru: "Rwyf am gymryd eiliad i ddweud diolch i bawb sy'n ymwneud â chynnal treialon clinigol ledled Cymru. P'un a ydych yn ymchwilydd, claf, aelod o staff y GIG neu'n bartner diwydiant, mae eich ymdrechion yn gwbl hanfodol i'n galluogi i gynnal astudiaethau o ansawdd uchel sydd nid yn unig yn gwella canlyniadau iechyd ond sydd hefyd â'r potensial i newid bywydau.

Clywch ragor gan Dr Williams:

"Yn Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru, rydym wedi ymrwymo i gynyddu mynediad at dreialon clinigol, meithrin capasiti a phartneru â sefydliadau i sefydlu treialon yn gyflym. Mae hyn yn sicrhau ein bod ni'n gwneud y mwyaf o gyfleoedd i gleifion, gan arwain at well gofal i bawb yn y pen draw." 

Tanysgrifiwch i'n cylchlythyr i gael y newyddion ymchwil iechyd a gofal diweddaraf wedi'u dosbarthu'n syth i'ch mewnflwch.