Dathlu'r gorau o ymchwil yng Nghymru ar Ddydd Gŵyl Dewi

Ar Ddydd Gŵyl Dewi rydym yn dathlu rhywfaint o'r ymchwil iechyd a gofal cymdeithasol sy'n newid bywydau sy'n digwydd yng Nghymru, dan arweiniad ein canolfannau ymchwil a ariennir a sefydliadau'r GIG i ysgogi gwelliannau iechyd a gofal cymdeithasol a gwneud gwahaniaeth i fywydau pobl.

O astudiaethau canser blaengar i hyrwyddo ymchwil i iechyd menywod, dyma rai o'r enghreifftiau niferus o ymchwil yr ydym wedi cyfrannu ati. 

Sut mae ymchwil canser arloesol yn achub bywydau 

• Lesley Jenkins, a gafodd ddiagnosis o ganser y colon a'r rhefr cam 2, oedd y person cyntaf yng Nghymru i gymryd rhan mewn astudiaeth arloesol dan arweiniad Canolfan Ganser Felindre a BioNTech, gyda chefnogaeth Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru.

  Mae'r brechlynnau ymchwiliol yn defnyddio technoleg mRNA, sy'n defnyddio samplau o diwmor claf, a gaiff eu tynnu yn ystod llawdriniaeth, ochr yn ochr â gwaith dilyniannu i frechu'r claf yn effeithiol rhag ei ganser penodol ei hun.  

• Nod astudiaeth arloesol arall a gynhelir yng Nghymru, ELIPSE (Gwerthuso Lymffadenectomi mewn Llawdriniaeth Canser y Prostad Risg Uchel), yw gwella gofal i gleifion canser y prostad risg uchel trwy gymharu dau fath o lawdriniaeth a gwerthuso eu canlyniadau.

  Mae ymchwilwyr yn astudio gweithdrefnau ar gyfer tynnu nod prostad a lymff yn erbyn tynnu prostad yn unig, mewn ymgais i ddatblygu sylfaen dystiolaeth i arwain cleifion, teuluoedd a chlinigwyr ar y dull gorau o weithredu.

Hyrwyddo lles meddyliol

• Mae’r astudiaeth VR-Melody, dan arweiniad Dr Kim Smallman yn y Ganolfan Treialon Ymchwil, yn archwilio sut y gall deallusrwydd artiffisial (AI) a cherddoriaeth wella ymgysylltiad â chynnwys therapiwtig i leihau pryder a gwella gwytnwch meddyliol mewn oedolion. 

  Nod y tîm yw cyd-greu atebion arloesol i leddfu pryder a gwella cydnerthedd, tra hefyd yn archwilio sut y gellir graddio'r therapïau hyn a'u defnyddio'n effeithiol.

• Mae Dr Sara Bradley, Uwch Gymrawd yn Ysgol Ymchwil Rhagnodi Cymdeithasol Cymru (WSSPR), wedi partneru â GIG Ucheldiroedd yr Alban ar brosiect i hyrwyddo lles meddyliol drwy ymgysylltu â natur â myfyrwyr ysgol uwchradd. Nod y rhaglen “Meddyliau Ifanc Iach" yw lleihau pryder, cynyddu cydnerthedd a gwella iechyd meddwl ymhlith myfyrwyr o bum ysgol uwchradd wledig yn Ucheldiroedd yr Alban. 

  Trwy weithdai wedi'u cyd-gynhyrchu, bydd myfyrwyr yn helpu i gynllunio ymyrraeth sy'n seiliedig ar natur, gan hybu hunanhyder a pherchnogaeth, gyda'r nod o ddatblygu fframwaith prawf ar gyfer peilot yn y dyfodol.

Dulliau gofal cymdeithasol cydweithredol o ddiogelu grwpiau bregus

• Mae astudiaeth dan arweiniad Dr Nina Maxwell yn y Ganolfan Ymchwil a Datblygu Gofal Cymdeithasol i Blant (CASCADE) yn tynnu sylw at yr angen am ddull cydlynol, amlasiantaethol o fynd i'r afael â cham-fanteisio troseddol Llinellau Cyffuriau.

  Mae’r ymchwil yn pwysleisio pwysigrwydd cydweithio rhwng ysgolion, gwasanaethau cymdeithasol, darparwyr gofal iechyd, a gorfodi'r gyfraith i ddiogelu unigolion bregus, yn enwedig plant a'r rhai sydd â phroblemau iechyd meddwl neu ddibyniaeth.

• Profodd treial gwrth-fwlio mwyaf y DU, a reolwyd gan y Ganolfan Treialon Ymchwil, raglen KiVa y Ffindir mewn dros 100 o ysgolion cynradd ledled Cymru a Lloegr. 

  Dangosodd y treial ostyngiad o 13% mewn digwyddiadau bwlio, gan brofi'n effeithiol ar draws gwahanol fathau o ysgolion. Mae rhaglen KiVa yn addysgu plant i adnabod ac ymateb i fwlio, hyrwyddo empathi a gwella perthynas cyfoedion â’i gilydd. Mae wedi dangos llwyddiant sylweddol o ran lleihau bwlio, gyda manteision hirdymor posibl i iechyd meddwl myfyrwyr.

  Gwella iechyd a diogelwch plant

  

• Mae Dr Verity Bennett, Cydymaith Ymchwil yn CASCADE ac aelod o Gyfadran Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru, yn defnyddio deallusrwydd artiffisial (AI) a dysgu peirianyddol i wella ymchwiliadau i anafiadau plant. 

  Nod ei hymchwil yw nodi cam-drin corfforol yn fwy cywir ac yn gynt drwy gymhwyso AI i ddadansoddi patrymau cleisio a defnyddio golwg gyfrifiadurol. Mae Dr Bennett yn gobeithio mynd i'r afael â bylchau yn y dulliau presennol, gan chwyldroi o bosibl sut mae gweithwyr proffesiynol yn asesu anafiadau ac yn ymyrryd i amddiffyn plant a theuluoedd sy'n agored i niwed.

• Canfu ymchwilwyr yng Nghanolfan Ymchwil Gofal Sylfaenol a Gofal Brys Cymru (Canolfan PRIME Cymru) fod y Sgôr Rhybudd Cynnar Pediatrig Cenedlaethol (PEWS Cenedlaethol), a ddefnyddir mewn ysbytai, yn anaddas ar gyfer ymarfer cyffredinol. 

  Amlygodd Dr Kathryn Hughes yr angen am offeryn sydd wedi'i gynllunio'n benodol ar gyfer ymarfer cyffredinol. Mae’r astudiaeth, a ddadansoddodd ddata gan dros 6,700 o blant, yn pwysleisio pwysigrwydd dilysu offer clinigol i'w defnyddio mewn lleoliadau ymarfer cyffredinol.

Hyrwyddo iechyd menywod: poen mislif difrifol a diogelwch rhoi genedigaeth mewn dŵr

• Nod yr astudiaeth SPPINN (Nid yw Poen Mislif Difrifol yn Normal, dan arweiniad Dr Robyn Jackowich ym Mhrifysgol Caerdydd, yw archwilio effaith poen mislif difrifol sy'n effeithio ar hyd at 29% o unigolion ac yn ymyrryd â'u bywyd bob dydd a'u gweithgareddau cymdeithasol. 

  Bydd yr astudiaeth yn archwilio ei effeithiau ar draws gwahanol gymunedau a grwpiau oedran yng Nghymru, gyda'r nod o gynhyrchu argymhellion i wella addysg a gofal i'r rhai sy'n profi poen mislif difrifol.

• Mae'r Athro Julia Sanders, Arweinydd Arbenigol Iechyd Atgenhedlol wedi arwain astudiaeth POOL, yr ymchwiliad byd-eang mwyaf i ddiogelwch genedigaethau mewn dŵr. Gan archwilio 73,229 o enedigaethau ar draws 26 o safleoedd y GIG, canfu'r astudiaeth nad oedd mwy o berygl o gymhlethdodau i fenywod neu fabanod sy'n defnyddio trochi dŵr yn ystod y cyfnod esgor. 

  Mae'r ymchwil, a gyhoeddwyd yn y British Journal of Obstetrics and Gynaecology (BJOG), wedi ennill y Rhagoriaeth mewn Bydwreigiaeth ar gyfer Ymchwil gan Goleg Brenhinol y Bydwragedd, a bydd ei ganfyddiadau'n llywio canllawiau'r Sefydliad Cenedlaethol dros Ragoriaeth mewn Iechyd a Gofal (NICE) ar enedigaethau mewn dŵr yn y dyfodol.

Llunio dyfodol gofal deintyddol y GIG yng Nghymru

• Mae astudiaeth ymchwil gan Ganolfan Dystiolaeth Ymchwil Iechyd a Gofal Cymru wedi nodi chwe blaenoriaeth allweddol ar gyfer gwella gofal deintyddol y GIG yng Nghymru, yn seiliedig ar adborth y cyhoedd.
• Mae canfyddiadau’r astudiaeth yn amlygu galw'r cyhoedd yng Nghymru am fynediad haws, fforddiadwyedd, gwasanaethau cynhwysol, cyfathrebu da, gofal priodol gan y gweithwyr proffesiynol cywir a chefnogaeth ar gyfer hunanreolaeth. Bydd y canfyddiadau'n llywio Rhaglen Diwygio Gwasanaethau Deintyddol Cyffredinol Llywodraeth Cymru, gyda'r nod o ddarparu gofal deintyddol o ansawdd uchel sy'n diwallu anghenion y boblogaeth.
• I wybod y diweddaraf am yr holl ymchwil sy’n digwydd ledled Cymru cofrestrwch i dderbyn ein bwletin.